Η έννοια της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) εμφανίζεται ολοένα και περισσότερο τόσο τα τελευταία χρόνια και έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τους ψυχολόγους, τους κοινωνιολόγους, αλλά και τους ειδικούς του μάνατζμεντ, καθώς έχουν αναγνωρίσει τις σημαντικές της επιπτώσεις στο άτομο, στον οργανισμό και γενικότερα στην οικονομία και την παραγωγή. Στα αγγλικά “burn out” σημαίνει «αναλώνομαι προοδευτικά εκ των ένδον μέχρι του σημείου της απανθράκωσης»
Ο όρος «επαγγελματική εξουθένωση» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1974 από τον Freudenberger για την περιγραφή των συμπτωμάτων σωματικής και ψυχικής εξουθένωσης σε επαγγελματίες υπηρεσιών ψυχικής υγείας και, γενικότερα, σε χώρους που δημιουργούνται στενές σχέσεις μεταξύ επαγγελματιών και ατόμων που έχουν την ανάγκη τους.
Η συχνή και μακροχρόνια έκθεση του επαγγελματία της υγείας σε αντίξοες εργασιακές συνθήκες συνεπάγεται την υπερκόπωση και εξάντλησή του. Οι συνέπειες της εξάντλησης αυτής δεν αφορούν μόνο στη φυσική κατάσταση του ατόμου, αλλά και στη συμπεριφορά του τόσο στην εργασία όσο και στην προσωπική του ζωή. Τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης ομαδοποιούνται σε σωματικά, ψυχολογικά και συμπεριφορικά.
Από επαγγελματική εξουθένωση, η οποία μπορεί να οδηγήσει -μεταξύ άλλων- σε ιατρικά λάθη, χρήση βίας στα νοσοκομεία και καρδιαγγειακές παθήσεις, πάσχει ένας στους τέσσερις γιατρούς στην Ελλάδα (ποσοστό 25%) και ένας στους τρεις ειδικευόμενους (35%), σύμφωνα με πενταετή έρευνα του Εργαστηρίου Υγιεινής της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ.Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας, που ολοκληρώθηκε φέτος, συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης (το λεγόμενο "σύνδρομο του burnout") παρουσιάζει το 25% των ειδικών ιατρών και το 33% των ειδικευομένων στα νοσοκομεία, το 28% των φοιτητών ιατρικής, το 37% των νοσηλευτών καθώς και το 35% των εργαζομένων στο ΕΚΑΒ.
Μάλιστα, σε ποσοστό 35%, οι ειδικευόμενοι εμφανίζουν αποπροσωποποίηση και κυνισμό, που συχνά αγγίζει τα όρια της αντιδεοντολογικής συμπεριφοράς, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με το 25% των νοσηλευτών, σύμφωνα πάντα με την έρευνα!
Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης πλήττει, κυρίως τις ηλικίες 35 με 45 χρόνων, με "προτίμηση" στους ανύπαντρους άντρες γιατρούς και τις παντρεμένες γυναίκες, αλλά και όσους έχουν μεγαλύτερο ενθουσιασμό για τη δουλειά τους. Εκτός από τα όσα ήδη αναφέρθηκαν, το burnout ωθεί τους γιατρούς σε χρήση αλκοόλ και ηρεμιστικών, κατάθλιψη και ψυχοσωματικές παθήσεις.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, η οποία έγινε με επικεφαλής τη λέκτορα Ιατρικής, Εύχαρι Παναγοπούλου, το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από τρία συμπτώματα: τη συναισθηματική-πνευματική εξάντληση, τον κυνισμό ("έχω μια οξεία κοιλία στο 7", αντί για "έχω μία ασθενή με οξεία κοιλία") και τη μειωμένη αίσθηση επίτευξης ("ό,τι και να κάνω δεν μπορώ να βελτιώσω τον τρόπο και τις συνθήκες εργασίας μου").
Το σύνδρομο σχετίζεται αποκλειστικά με την εργασία, είναι χρόνιο και όταν κάποιος πληγεί από αυτό δεν επανέρχεται εύκολα χωρίς εξωτερική βοήθεια. Στο ερώτημα τι προκαλεί το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης στους ιατρούς και επαγγελματίες υγείας των νοσοκομείων της Θεσσαλονίκης, οι έρευνες έδωσαν την απάντηση ότι το «burnout» δεν σχετίζεται με το πόσες ώρες εργάζεται κάποιος, αλλά με το πόσο ικανοποιημένος είναι από την εργασία του και με το πως είναι οργανωμένος ο εργασιακός του χώρος.
New York
Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP. Job burnout. Annu Rev Psychol 2001; 52:397-422.
Shanafelt TD, Bradley KA, Wipf JE, Back AL. Burnout and self-reported patient care in an internal medicine residency program. Ann Intern Med 2002 Mar; 136(5):358-67.
Bakker AB, Killmer CH, Siegrist J, Scaufeli WB. Effort-reward imbalance and burnout among nurses. J Adv Nurs 2000 Apr; 31(4):884-91.
Lavanco G. Burnout syndrome and type A behavior in nurses and teachers inSicily
Iacovides A, Fountoulakis KN, Moysidou C, Ierodiakonou C. Burnout in nursing staff: is there a relationship between depression and burnout? Int J Psychiatry Med 1999; 29(4):421-33.
Aiken LH, Clarke SP, Sloane DM, Sochalski J, Silber JH. Hospital nurse staffing and patient mortality, nurse burnout, and job dissatisfaction. JAMA 2002;288:1987–1993.
Chen SM, McMurray A. “Burnout” in intensive care nurses. J Nurs Res 2001;9:152–164.
Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης πλήττει, κυρίως τις ηλικίες 35 με 45 χρόνων, με "προτίμηση" στους ανύπαντρους άντρες γιατρούς και τις παντρεμένες γυναίκες, αλλά και όσους έχουν μεγαλύτερο ενθουσιασμό για τη δουλειά τους. Εκτός από τα όσα ήδη αναφέρθηκαν, το burnout ωθεί τους γιατρούς σε χρήση αλκοόλ και ηρεμιστικών, κατάθλιψη και ψυχοσωματικές παθήσεις.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, η οποία έγινε με επικεφαλής τη λέκτορα Ιατρικής, Εύχαρι Παναγοπούλου, το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από τρία συμπτώματα: τη συναισθηματική-πνευματική εξάντληση, τον κυνισμό ("έχω μια οξεία κοιλία στο 7", αντί για "έχω μία ασθενή με οξεία κοιλία") και τη μειωμένη αίσθηση επίτευξης ("ό,τι και να κάνω δεν μπορώ να βελτιώσω τον τρόπο και τις συνθήκες εργασίας μου").
Το σύνδρομο σχετίζεται αποκλειστικά με την εργασία, είναι χρόνιο και όταν κάποιος πληγεί από αυτό δεν επανέρχεται εύκολα χωρίς εξωτερική βοήθεια. Στο ερώτημα τι προκαλεί το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης στους ιατρούς και επαγγελματίες υγείας των νοσοκομείων της Θεσσαλονίκης, οι έρευνες έδωσαν την απάντηση ότι το «burnout» δεν σχετίζεται με το πόσες ώρες εργάζεται κάποιος, αλλά με το πόσο ικανοποιημένος είναι από την εργασία του και με το πως είναι οργανωμένος ο εργασιακός του χώρος.
Συμπτώματα Επαγγελματικής Εξουθένωσης
Σωματικά Σωματική εξάντληση/κούραση Κατάθλιψη Αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος Πονοκέφαλοι Γαστρεντερικά προβλήματα/έλκος Παρατεταμένη ασθένεια/συχνές ασθένειες/κρυολογήματα Αύξηση ή μείωση βάρους | Ψυχολογικά Δυσκαμψία στις αλλαγές/έλλειψη ελαστικότητας Έλλειψη ενδιαφέροντος και συναισθημάτων/απάθεια Κυνισμός/αρνητική διάθεση Συναισθηματική εξάντληση/έλλειψη συναισθηματικού ελέγχου Χαμηλό «ηθικό»/αίσθηση ματαιότητας Έλλειψη υπομονής/Ευερεθιστικότητα Αδυναμία αντιμετώπισης ανεπιθύμητων καταστάσεων | Συμπεριφορικά Χαμηλή εργασιακή απόδοση/χαμηλήεργασιακή ικανοποίηση Μειωμένη επικοινωνία/παραίτηση Υψηλά επίπεδα παραίτησης Αυξημένα επίπεδα απουσιασμού Έλλειψη ενθουσιασμού για την εργασία Αυξημένη χρήση φαρμάκων Αυξημένες οικογενειακές συγκρούσεις |
Αναπνευστικά προβλήματα Υπερένταση Αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης Στεφανιαία νόσος Διαταραχές ομιλίας Σεξουαλική δυσλειτουργία | Στρες Ανία Μειωμένη αυτοπεποίθηση Αποπροσωποποίηση ασθενών Εκνευρισμός Αδυναμία λήψης αποφάσεων Αισθήματα αδυναμίας Καχυποψία Αισθήματα ενοχής/αποτυχίας Κατάθλιψη Αποξένωση Αυξημένη ανησυχία Υπερβολική αυτοπεποίθηση/λήψη ασυνήθιστα υψηλών ρίσκων Αποτελμάτωση | Υπερβολική χρήση αλκοόλ Αδυναμία συγκέντρωσης/αδυναμία καθορισμού στόχων και προτεραιοτήτων Ροπή σε ατυχήματα Αυξημένα παράπονα για την εργασία Εργασιομανία |
Προσαρμογή από το Don Unger, "Superintendent Burnout: Myth or Reality" (1980)
ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ
Σε ατομικό επίπεδο, η εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης και διαχείρισης του χρόνου, τα προγράμματα σωματικ
ής άσκησης, καθώς και οι τεχνικές εδραίωσης κοινωνικών επαφών και στήριξης έχουν προταθεί εκτενώς στην παγκόσμια βιβλιογραφία της επαγγελματικής εξουθένωσης. Σε οργανωσιακό επίπεδο, οι πιο συχνές μέθοδοι πρόληψης και αντιμετώπισης της επαγγελματικής εξουθένωσης αφορούν στον καλύτερο σχεδιασμό των νοσοκομειακών χώρων και των άλλων χώρων υγείας, στον προγραμματισμό και εμπλουτισμό της εργασίας, στη συμμετοχική λήψη αποφάσεων, στην αποσαφήνιση των ρόλων και των καθηκόντων των γιατρών και των νοσηλευτών, στη δυνατότητα συνεχιζόμενης επιμόρφωσης και εκπαίδευσης, καθώς και στην οργάνωση συμβουλευτικών εποπτειών με τους εργαζόμενους που αντιμετωπίζουν προβλήματα.
ής άσκησης, καθώς και οι τεχνικές εδραίωσης κοινωνικών επαφών και στήριξης έχουν προταθεί εκτενώς στην παγκόσμια βιβλιογραφία της επαγγελματικής εξουθένωσης. Σε οργανωσιακό επίπεδο, οι πιο συχνές μέθοδοι πρόληψης και αντιμετώπισης της επαγγελματικής εξουθένωσης αφορούν στον καλύτερο σχεδιασμό των νοσοκομειακών χώρων και των άλλων χώρων υγείας, στον προγραμματισμό και εμπλουτισμό της εργασίας, στη συμμετοχική λήψη αποφάσεων, στην αποσαφήνιση των ρόλων και των καθηκόντων των γιατρών και των νοσηλευτών, στη δυνατότητα συνεχιζόμενης επιμόρφωσης και εκπαίδευσης, καθώς και στην οργάνωση συμβουλευτικών εποπτειών με τους εργαζόμενους που αντιμετωπίζουν προβλήματα.ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Leiter, M., & Maslach, C. (1988). The impact of interpersonal environment on burnout and organizational commitment. Journal of Organizational Behaviour, 9,
Goshorn RK. Chronic fatigue syndrome: a review for
Maslach, C. (1982). Burnout, the cost of caring. Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP. Job burnout. Annu Rev Psychol 2001; 52:397-422.
Shanafelt TD, Bradley KA, Wipf JE, Back AL. Burnout and self-reported patient care in an internal medicine residency program. Ann Intern Med 2002 Mar; 136(5):358-67.
Bakker AB, Killmer CH, Siegrist J, Scaufeli WB. Effort-reward imbalance and burnout among nurses. J Adv Nurs 2000 Apr; 31(4):884-91.
Lavanco G. Burnout syndrome and type A behavior in nurses and teachers in
Iacovides A, Fountoulakis KN, Moysidou C, Ierodiakonou C. Burnout in nursing staff: is there a relationship between depression and burnout? Int J Psychiatry Med 1999; 29(4):421-33.
Aiken LH, Clarke SP, Sloane DM, Sochalski J, Silber JH. Hospital nurse staffing and patient mortality, nurse burnout, and job dissatisfaction. JAMA 2002;288:1987–1993.
Chen SM, McMurray A. “Burnout” in intensive care nurses. J Nurs Res 2001;9:152–164.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου