ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΚΑΤΑΚΛΙΣΗΣ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΜΕΤΑΓΓΙΣΗΣ ΑΙΜΑΤΟΣ

Εισαγωγή

Μετάγγιση αίματος ονομάζεται η διαδικασία μεταφοράς αίματος ή παραγώγων του αίματος από ένα άτομο που λέγεται δότης ή αιματοδότης στο κυκλοφορικό σύστημα ενός άλλου ατόμου που λέγεται λήπτης ή αιματολήπτης. Όταν ο δότης και ο λήπτης είναι το ίδιο πρόσωπο, τότε η μετάγγιση αυτή λέγεται αυτομετάγγιση.

Προϋπόθεση για την επιτυχία της μετάγγισης είναι η συμβατότητα του αίματος του λήπτη και του δότη. Επίσης το αίμα που πρόκειται να μεταγγιστεί πρέπει να μην περιέχει παθογόνες ουσίες. Εκτός από την πλήρη μετάγγιση αίματος, συχνά γίνεται μετάγγιση μέρους του αίματος, αφού αυτό προηγουμένως χωρίστηκε στα συστατικά του σύμφωνα με ειδική διαδικασία. Με τον τρόπο αυτό, αυξάνεται η αποδοτικότητα της διαδικασίας, αφού ο λήπτης δέχεται τα απαραίτητα συστατικά που έχει ανάγκη, ενώ το υπόλοιπο επιστρέφεται στο κυκλοφοριακό σύστημα του δότη, ή χρησιμοποιείται για μετάγγιση σε άλλο λήπτη.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΣΤΗ ΜΕΤΑΓΓΙΣΗ ΑΙΜΑΤΟΣ

• Διακόψτε αμέσως την χορήγηση αίματος , αλλά διατηρήστε την φλέβα ανοικτή για να υπάρχει ανοικτή οδός χορήγησης φαρμάκων.

• Ειδοποιήστε αμέσως τον γιατρό και τη τράπεζα αίματος.

• Άμεση αποστολή στην αιμοδοσία της μεταγγιζόμενης φιάλης και δείγμα αίματος από τον ασθενή, που θα συνοδεύεται με έντυπο που θα περιλαμβάνει τα στοιχεία του ασθενούς, τα χαρακτηριστικά της αντίδρασης και εάν είναι δυνατόν τον τρόπο αντιμετώπισης της αντίδρασης.

• Συλλέξτε δείγμα ούρων και στείλτε το στο εργαστήριο για ανίχνευση αιμοσφαιρίνης και κρατήστε τα ούρα των επόμενων ουρήσεων.

• Πάρτε ζωτικά σημεία του αρρώστου.

• Μην αφήνετε τον άρρωστο μόνο του.

• Αναγράψτε στο φύλλο νοσηλείας την ώρα που άρχισε η αντίδραση, συμπτώματα, ζωτικά σημεία του αρρώστου, την ώρα που σταμάτησε η μετάγγιση, τον όγκο του αίματος που χορηγήθηκε, τα στοιχεία της μονάδας αίματος που χορηγήθηκε, την ώρα που στάλθηκε το δείγμα ούρων, και την ώρα που ειδοποιήθηκε και ήρθε ο γιατρός.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΜΕΤΑΓΓΙΣΗΣ

Για την χορήγηση του αίματος ή των προϊόντων αυτού, πρέπει να συνοδεύεται το δείγμα αίματος του ασθενή από ένα δελτίο στο οποίο πρέπει να αναφέρονται τα παρακάτω. :

· Ονοματεπώνυμο και Πατρώνυμο ασθενούς

· Αριθμός Μητρώου-Κλινική

· Ημερομηνία και ώρα λήψης του αίματος

· Νόσημα από το οποίο πάσχει ο ασθενής, ιστορικό μεταγγίσεων στις οποίες αυτός έχει υποβληθεί

· Ιστορικό κυήσεων

· Αντιδράσεις σε προηγούμενες μεταγγίσεις

· Το είδος του ζητούμενου παραγώγου

· Την ποσότητα σε μονάδες

· Αν πρόκειται για χειρουργείο την ακριβή ημερομηνία της επέμβασης

· Να προσδιορίζεται ο χαρακτήρας της μετάγγισης (μετάγγιση μόλις γίνουν οι εξετάσεις συμβατότητας, χωρίς συμβατότητα, επείγον μετάγγιση)

· Η αίτηση να φέρει την υπογραφή του γιατρού ολογράφως και ευανάγνωστα και όχι με μονογραφή

· Η αιμοληψία του δείγματος από τον ασθενή, να γίνεται πάντα στο κρεβάτι του και μετά από επιβεβαίωση των στοιχείων αυτού.

· Η σήμανση του σωληναρίου με ετικέτα γίνεται κατά την αιμοληψία και όχι όταν απομακρυνθούμε από τον ασθενή και πάντα από το άτομο που έκανε την αιμοληψία

ΣΤΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ

ΥΛΙΚΑ ΠΟΥ ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΟΥΝ

· Οινόπνευμα-Betadine, τολύπια, αποστειρωμένες

· γάζες - μικρές

· Συσκευές: μετάγγισης αίματος με φίλτρο (170-200 μm)

· Φλεβοκαθετήρες, σύριγγες

· ελαστικός σωλήνας, νεφροειδές, ψαλίδι,

· λευκοπλάστ

· αδιάβροχο καλυμμένο

· Νάρθηκας, στατό

· ασκός με το αίμα που θα χορηγηθεί

· Φυσιολογικός ορός 250 ml

· Εάν ενδείκνυται, συσκευή που ζεσταίνει το αίμα

· (χορήγηση μέσω κεντρικής γραμμής)

· Μανόμετρο (flush bag) για μεγαλύτερη ταχύτητα

· μετάγγισης.

Επιβεβαίωση ότι έχει γίνει ο καθορισμός ομάδας αίματος και η δοκιμασία διασταύρωσης [Αποστολή Δελτίου Αίτησης για μετάγγιση +/δείγματα αίματος του ασθενούςγια καθορισμό ομάδας αίματος και Rhesus +Διασταύρωση]

ΕΝΕΡΓΕΙΑ	ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ
1.Πλύσιμο χεριών	Μειώνεται τον κίνδυνο μεταφοράς μικροβιακού φορτίου στον ασθενή
2.Εξασφαλίστε ότι ο ασθενής έχει κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους η μετάγγιση είναι απαραίτητη. Εξασφαλίστε την γραπτή ή προφορική συγκατάθεση του ασθενή.	Η συνεργασία θα μειώσει το άγχος του ασθενή & την πιθανότητα σπασμού της φλέβας λόγω άγχους & διασφαλίζει την εμπλοκή & την καλή συνεργασία από μέρους του.
3..Σύγκριση της ταυτότητας του αρρώστου με τα στοιχεία της φιάλης αίματος. Έλεγχος ημερομηνίας λήξης του αίματος, και επιβεβαίωση ότι η ομάδα αίματος του ασθενή είναι ίδια με αυτή της φιάλης που θα μεταγγιστεί, καθώς και αν φέρει την υπογραφή αυτού που έχει κάνει την διασταύρωση. Όταν ο ασθενής για οποιοδήποτε λόγο δεν μπορεί να επιβεβαιώσει τα στοιχεία του τότε συμβουλευόμαστε έναν συνοδό, το διάγραμμα αλλά και τον φάκελο του ασθενή και εφαρμόζουμε την φιάλη πάντα παρουσία του θεράποντος γιατρού. Ο γιατρός αφού επιβεβαιώσει εκ νέου τα παραπάνω στοιχεία, πρέπει οπωσδήποτε να μονογράψει τη φιάλη του αίματος.	Πρόληψη μετάγγισης λάθους φιάλης που θα μπορούσε να προκαλέσει επικίνδυνες για την ζωή αντιδράσεις.
4. Καταγράψτε τα ζωτικά σημεία του ασθενή (σφύξεις-θερμοκρασία-αρτηριακή πίεση & αναπνοές)	Διασφαλίζουμε ότι οποιαδήποτε επιπλοκή εμφανιστεί θα γίνει άμεσα αντιληπτή & θα αντιμετωπιστεί κατάλληλα λόγω της γνώσης των διαφορών στις τιμές των ζωτικών σημείων
5.Ελέγξτε την ημερομηνία λήξης της φιάλης	Για πρόληψη χορήγησης ληγμένου αίματος
6. Ελέγξτε οπτικά το περιεχόμενο της φιάλης για απώλεια χρώματος, φυσαλίδες, διαρροή. Σε αυτή την περίπτωση δεν προχωράτε σε χορήγηση	Ληγμένο ή αλλοιωμένο περιεχόμενο φιάλης δεν χορηγείται. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται ότι δεν θα υπάρξει επιπλοκή από την μετάγγιση αίματος ή παραγώγων.
7. Αναγνωρίστε ότι πρόκειται για τον σωστό ασθενή ρωτώντας τον να σας πει ονοματεπώνυμο & ημερομηνία γέννησης	Για να μειώσετε τον κίνδυνο λάθους
8. Ελέγξτε προσεκτικά τις λεπτομέρειες που αναγράφονται στην φιάλη σχετικά με τα στοιχεία του ασθενή & διασταυρώστε τα.	Για να μειώσετε τον κίνδυνο λάθους
9. Ελέγξτε ότι οι πληροφορίες συμβατότητας & ομάδας που αναγράφονται στην ετικέτα είναι ίδιες με αυτές που αναγράφονται στην φιάλη και ότι υπάρχει υπογραφή αυτού που έχει κάνει την διασταύρωση	Για να μειώσετε τον κίνδυνο λάθους
10.Εάν απαιτείται φλεβοκεντήστε τον ασθενή και τοποθετήστε μεγάλου διαμετρήματος φλεβοκαθετήρα	Για να μπορέσετε να χορηγήσετε το αίμα ή τα παράγωγά του
11.Κανένα ενδοφλέβιο υγρό εκτός από sodium Chloride 0,9% δεν πρέπει να χορηγείται από την ίδια γραμμή	Άλλα διαλύματα πιθανόν να καταστρέψουν στοιχεία του αίματος ή των παραγώγων του & να οδηγήσουν σε επιπλοκές
12.Αφαιρέστε τον αέρα από την συσκευή και αφού την συνδέσετε με τον ασθενή, Είναι απαραίτητη η παραμονή του νοσηλευτή κοντά στον άρρωστο που μεταγγίζεται για τουλάχιστον 15 λεπτά Εφαρμόστε την συσκευή μετάγγισης αίματος που συνοδεύει την φιάλη με άσηπτη πάντα τεχνική. Δεν είναι απαραίτητο να ξεπλύνετε την συσκευή με φυσιολογικό ορό εκτός και εάν θέλετε να ελέγξετε την διαβατότητά της. Σε καμία περίπτωση δεν χρησιμοποιούμε κάποιο άλλο διάλυμα (π.χ Dextrose) για το ξέπλυμα της συσκευής	Το ξέπλυμα της συσκευής με Dextrose μπορεί να προκαλέσει αιμόλυση στο μεταγγιζόμενο αίμα. Η παρουσία του νοσηλευτή εξασφαλίζει ότι θα προλάβει έγκαιρα τυχόν αντιδράσεις που συνήθως εμφανίζονται τα πρώτα 15 λεπτά χορήγησης.
13.Εάν απαιτείτε χορηγείστε το αίμα ή τα παράγωγά του χρησιμοποιώντας ειδικής ηλεκτρονική αντλία έγχυσης	Κάποια παλαιότερα μοντέλα αντλιών καταστρέφουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Διαφορετικά χορηγείστε το αίμα χωρίς αντλία.
14.Ρυθμίστε την επιθυμητή ροή μετάγγισης ανάλογα με το παράγωγο αίματος που χορηγείτε & την κατάσταση του ασθενή. Ρυθμίστε διαφορετικά για τα πρώτα 15 λεπτά τη ροή του αίματος στα 10 στγ / λεπτό Χορηγείτε το αίμα με βραδύτερο ρυθμό όταν πρόκειται για πολύ ηλικιωμένο ασθενή ή για βρέφη και πολύ μικρά παιδιά, ή όταν πρόκειται για άτομα με καρδιακό ή αναπνευστικό πρόβλημα.. • Τα ερυθρά αιμοσφαίρια μπορούν να χορηγηθούν σε χρόνο 5 – 10 λεπτών σε οξεία μαζική αιμορραγία & έως 4 ώρες σε ηλικιωμένους ασθενείς • Τα αιμοπετάλια, το φρέσκο & το κατεψυγμένο πλάσμα θα πρέπει να χορηγούνται σε χρόνο από 30-60 λεπτά & η χορήγηση να έχει ολοκληρωθεί μέσα σε 4 ώρες .	Ο ρυθμός ροής καθορίζεται ανάλογα με την κλινική κατάσταση του ασθενή η αργή ροή εξασφαλίζει εάν συμβούν μικρότερο κίνδυνο σοβαρών αντιδράσεων – επιπλοκών.
15.Καταγράψτε τη θερμοκρασία, την αρτηριακή πίεση & τις σφύξεις 15 λεπτά μετά την έναρξη της μετάγγισης	Αντιδράσεις μπορεί να εμφανιστούν τα πρώτα 15 λεπτά της χορήγησης. Παράπονα του ασθενή για άγχος, πόνος στο σημείο μετάγγισης, πόνος στην ράχη, πυρετός, ρίγος, βήχας, ερυθρότητα δέρματος, ταχυκαρδία δηλώνουν σοβαρή επιπλοκή λόγω μετάγγισης και η μετάγγιση θα πρέπει άμεσα να διακόπτεται & να ζητείτε άμεσα ιατρική συνδρομή
16.Καταγράψτε την ώρα έναρξης και λήξης χορήγησης κάθε μεταγγιζόμενης φιάλης. Συνολικά η χορήγηση δεν πρέπει να ξεπερνά τις 4 ώρες	Η συνέχιση της μετάγγισης πέρα από τις 4 ώρες αυξάνει τον κίνδυνο αντιδράσεων και επιπλοκών.
17.Καταγράψτε τα ζωτικά σημεία (θερμοκρασία, αρτηριακή πίεση, σφύξεις) με την ολοκλήρωση μετάγγισης κάθε μίας φιάλης που χορηγείτε	Με την μέθοδο αυτή καταγράφετε την πρόοδο του ασθενή και έχετε μία βάση σε κάθε φιάλη ώστε να μπορείτε να γνωρίζετε σε ποια φιάλη δημιουργήθηκε η αντίδραση ή η επιπλοκή
18.Καταγράψτε το σύνολο του όγκου αίματος ή παραγώγων που χορηγήθηκε στον πίνακα προσλαμβανομένων – αποβαλλομένων υγρών	Η παρακολούθηση του ισοζυγίου υγρών προλαμβάνει τον κίνδυνο υπερφόρτωσης της κυκλοφορίας.
19.Καταγράψτε στο διάγραμμα του ασθενή και στη σωστή θέση και ημερομηνία την μετάγγιση και οπωσδήποτε ενημερώστε την κάρτα νοσηλείας του, ( χρόνος χορήγησης, στοιχεία φιάλης, χρόνο λήξης, ζωτικά σημεία πριν και μετά την μετάγγιση, οποιαδήποτε αντίδραση ή επιπλοκή)	Σας εξασφαλίζει από τυχόν νομική εμπλοκή και διασφαλίζει τον ασθενή
20.Επιστρέψτε οποιαδήποτε φιάλη δεν χρησιμοποιήθηκε στον σταθμό αιμοδοσίας
21.Κρατείστε τις άδειες φιάλες και τι συσκευές στην κλινική μέχρι να ολοκληρωθεί με επιτυχία η μετάγγιση αμέσως μετά πετάξτε τις στον κάδο για αιματηρά υλικά.	Εάν συμβεί οποιαδήποτε αντίδραση κατά την μετάγγιση θα πρέπει να επιστρέψετε τις φιάλες για έλεγχο στο τμήμα αιμοδοσίας
22.Εάν ασθενείς λαμβάνουν συνεχείς μεταγγίσεις η συσκευή θα πρέπει να αλλάζει κάθε 12 ώρες είτε κάθε φιάλη που χορηγείται.	Μειώνετε τον κίνδυνο βακτηριακής μόλυνσης

ΠΡΟΣΟΧΗ η χορήγηση αίματος γίνεται ΜΟΝΟ από νοσηλευτικό προσωπικό και όχι από βοηθητικό προσωπικό.

Χορήγηση του αίματος μέσα σε 20 λεπτά μετά την παραλαβή του από την τράπεζα αίματος

ΦΑΣΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ FOLLOW UP

• Παρατηρείτε το άρρωστο όσο είστε κοντά του πολύ προσεκτικά και αναφέρεται αμέσως οποιαδήποτε δυσχέρεια παρουσιάζει

• Και το πιο ασήμαντο για άλλες περιπτώσεις σύμπτωμα μπορεί να σημαίνει πρόβλημα όταν εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της μετάγγισης.

• Οπωσδήποτε όταν ξεκινάει η μετάγγιση και ιδιαίτερα αν πρόκειται για άτομο που μεταγγίζεται για πρώτη φορά , ενημερώνουμε να μη φάει τίποτε κατά την ώρα της μετάγγισης ώστε αν παρουσιαστεί κάποια αλλεργία να είμαστε σίγουροι ότι οφείλεται στο αίμα και όχι σε φαγητό.

• Η λήψη ζωτικών πρέπει να επαναλαμβάνεται 15 λεπτά μετά την έναρξη της μετάγγισης και σε κάθε φιάλη που χορηγείτε.

• Καταγράψτε στο διάγραμμα του ασθενή και στη σωστή θέση και ημερομηνία την μετάγγιση και οπωσδήποτε ενημερώστε την κάρτα νοσηλείας του, (χρόνος χορήγησης, στοιχεία φιάλης, χρόνο λήξης, ζωτικά σημεία πριν και μετά την μετάγγιση, οποιαδήποτε αντίδραση ή επιπλοκή)

• Αλλάξτε τη συσκευή μετάγγισης σε κάθε 2^η φιάλη.

• Αναγράφετε την Κ.Φ.Π. σε αρρώστους με προβλήματα κυκλοφοριακής υπερφόρτωσης.

Εάν συμβεί οποιαδήποτε παρενέργεια κατά την μετάγγιση καταγράψτε στο φύλλο νοσηλείας

Συμπτώματα

Ζωτικά σημεία

Μέτρα & αντιμετώπιση που έγιναν

ΑΙΜΑ:

 Χορηγούμενη ποσότητα αίματος,

 τον αριθμό της μονάδας αίματος &

 την ομάδα

 Ώρα που στάλθηκε το δείγμα των ούρων για έλεγχο

 Ώρα που ειδοποιήθηκε ο γιατρός & ώρα που ήρθε ο γιατρός

Βιβλιογραφία

Blood Processing. University of Utah. Available at: http://library.med.utah.edu/WebPath/TUTORIAL/BLDBANK [Accessed: 13/11/2010]

UK Blood Transfusion & Tissue Transplantation Services, Professional Guidelines, Best Practice and Clinical Informatio, Available at:

http://www.transfusionguidelines.org.uk/ [Accessed: 13/11/2010]

Gray A., Illingworth J.,(2005) Right blood, right patient, right time RCN guidance for improving transfusion practice. Royal College of Nursing, London.

The Royal Marsden Hospital (2008b) Manual of Clinical Nursing Procedures। Student Edition Edited by Dougherty L., Lister S., Seventh Edition, A John Wiley & Sons Pb. London.

एड