Εισαγωγή
Η πλειοψηφία των γιατρών και των νοσηλευτών έχει μια προσχηματισμένη εικόνα για τον ηλικιωμένο, ο οποίος μπορεί να περιγραφεί ως «γηριατρικός ασθενής». Η εικόνα αυτή αναφέρεται σε ένα ηλικιωμένο άτομο με εύθραυστη κράση, το οποίο ίσως είναι ελαφρώς παρετικό ή έχει μειωμένη κινητικότητα, παρουσιάζει μικρή διανοητική σύγχυση και αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να είναι αυτοδύναμο και κοινωνικά ανεξάρτητο. Οι ασθενείς αυτοί αντιμετωπίζονται συνήθως με κάποια απαισιοδοξία, αν και πολλά ηλικιωμένα άτομα μπορούν να απολαμβάνουν μια πλήρη και ενεργό ζωή.
Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις λόγοι, οι οποίοι αιτιολογούν γιατί επιβάλλεται στον γιατρό και στο νοσηλευτή να αρχίσουν να ενημερώνονται σχετικά με τη γεροντολογία και τη γηριατρική. α) ο πληθυσμός των ηλικιωμένων αυξάνεται τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και σε ποσοστό, β) υπάρχει μεγάλη συσχέτιση μεταξύ ηλικίας και νοσηρότητας καθώς και, ανικανότητας που προέρχεται από χρόνια νοσήματα και γ) το σύστημα παροχής υπηρεσιών υγείας δεν έχει κατορθώσει, με τη σημερινή του οργάνωση, να καλύψει όλες τις ανάγκες των υπερηλίκων.
Η θεαματικά σημαντική αύξηση του μέσου όρου ζωής, η οποία είναι αποτέλεσμα των καλύτερων συνθηκών υγιεινής που επικρατούν, της καλύτερης διατροφής και της τεχνολογικής προόδου (εμβόλια, αντιβιοτικά), συμβαδίζει με την αύξηση των χρόνιων παθήσεων και των ανικανοτήτων. Επίσης τα νοσήματα των ηλικιωμένων συχνά παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες και απαιτούν ειδική αντιμετώπιση των τυχόν κινδύνων που συνεπάγεται η υιοθέτηση ενός θεραπευτικού σχήματος, ενώ συχνά χρειάζεται αντικατάσταση της θεραπείας, ώστε να μεγιστοποιηθεί η ικανότητα του ατόμου για αυτοεξυπηρέτηση, κάτι που αποτελεί και το θεραπευτικό στόχο.
Ο γιατρός και ο νοσηλευτής που φροντίζει ηλικιωμένους απαιτείται να έχει ειδικές γνώσεις, κλινικές ικανότητες και συμπεριφορές. Θα πρέπει:
1. Να γνωρίζει τους παράγοντες οι οποίοι συμβάλλουν στην αυξημένη σημασία της γεροντολογίας και της γηριατρικής.
2.Να γνωρίζει τα ειδικά χαρακτηριστικά των ηλικιωμένων ατόμων, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις γύρω από τη διάγνωση και τη θεραπεία.
3.Να κατανοεί τη σημασία των προσωπικών και κοινωνικών παραγόντων οι οποίοι επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού απέναντι στη γήρανση.
4.Να είναι ενήμερος για το σκοπό, τη διαθεσιμότητα και τις δυνατότητες των υπηρεσιών που υπάρχουν στην κοινότητα, ώστε να παρέχει σφαιρική φροντίδα στα ηλικιωμένα άτομα .
Τα προβλήματα που μπορούν να μειώσουν ή να αφαιρέσουν την άνεση του ηλικιωμένου ατόμου είναι:
v Πόνος
v Διαταραχές ύπνου
v Διαταραχές κινητικότητας
v Οι πτώσεις
v Πλημμελής ατομική υγιεινή
v Κατακλίσεις
v Δυσλειτουργία του εντέρου και της κύστεως
v Ακράτεια κοπράνων και ούρων
v Προβλήματα διατροφής
Σ’ αυτή την παρουσίαση θα αναφερθώ στις τεχνικές πρόληψης και αντιμετώπισης των κατακλίσεων στους γηριατρικούς ασθενείς, γιατί πιστεύω ότι αποτελεί θέμα - πρόκληση για την ομάδα υγείας ο υψηλός επιπολασμός των ελκών κατάκλισης στους νοσηλευόμενους γηριατρικούς ασθενείς στα ελληνικά νοσοκομεία.
Προσφέρω τις υπηρεσίες μου σε Παθολογική Κλινική όπου οι ασθενείς ηλικίας > 65 ετών ανέρχονται μηνιαίως στο 60 -70% του συνόλου των νοσηλευόμενων. Παρατηρώ λοιπόν ότι οι άνθρωποι αυτοί συνήθως έρχονται σε μας με ένα σύνολο προβλημάτων και με ένα μεγάλο αριθμό κατακλίσεων, ενώ πολλές φορές οι κατακλίσεις αυτές εμφανίζονται κατά τη διάρκεια νοσηλείας των ασθενών στην κλινική μας, πρόβλημα που σπάνια αναφέρεται στη διάγνωση εργασίας του κάθε ασθενή, στο φύλλο νοσηλείας του και στο ενημερωτικό εξόδου. Άραγε είναι οι κατακλίσεις κεφάλαιο που αποφεύγουμε να αναφέρουμε γιατί θα πρέπει να αποδώσουμε και τα αποτελέσματα του θεραπευτικού μας στόχου;
Παρατηρώ επίσης ότι αποφεύγουμε συνήθως να σημειώνουμε στο νοσηλευτικό φάκελο του αρρώστου οδηγίες ή εφαρμοσμένες τεχνικές για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση μιας κατάκλισης. Προσφέρουμε φροντίδα στον άρρωστο στο μέτρο που μας επιτρέπει ο φόρτος εργασίας και το γεγονός ότι είμαστε αναγκασμένοι να λειτουργούμε στα όρια της φτώχειας από άποψη ανθρώπινου δυναμικού, όμως κύριοι, μερικά πράγματα πρέπει να αλλάξουν, γιατί η προστασία, η φροντίδα, και η προαγωγή της υγείας των ηλικιωμένων είναι ευθύνη όλων όσων εμπλέκονται στην αντιμετώπισή τους.
Παραδοσιακά, η συχνότητα εμφάνισης κατακλίσεων σε ασθενείς έχει συνδεθεί με την μέτρηση της ποιότητας της νοσηλευτικής φροντίδας καθώς η πρόληψη τους είναι θέμα ολιστικής προσφοράς φροντίδας στον ασθενή.
Ορισμός
Ως κατάκλιση ορίζεται η κυτταρική νέκρωση μιας περιοχής του σώματος και των υποκειμένων ιστών που προκαλείται από διακοπή της μικροκυκλοφορίας στους ιστούς αυτής της περιοχής
Οι κατακλίσεις γενικά δημιουργούνται από την τριβή ή την πίεση και εμφανίζονται κυρίως σε ασθενείς που νοσηλεύονται σε νοσοκομεία και παρουσιάζουν μειωμένη αισθητικότητα ή κινητικότητα.
Κλινική Εικόνα – Σταδιοποίηση
Στην διεθνή βιβλιογραφία καταγράφεται ένας μεγάλος αριθμός συστημάτων ταξινόμησης των κατακλίσεων. Ένα από τα πιο δεδομένα όμως συστήματα ταξινόμησης κατακλίσεων είναι το NPUAP (National Pressure Ulcer Advisory Panel 2001). Αυτό το σύστημα ταξινομεί τις κατακλίσεις σε 4 στάδια, ανάλογα με την οπτική εικόνα που παρουσιάζει η κατάκλιση την ώρα της εξέτασης:
Στο στάδιο Ι, το δέρμα παρουσιάζεται άθικτο, με σημεία επικείμενης εξέλκωσης, (λευκό ή όχι) ερύθημα, θερμότητα και σκλήρυνση δέρματος.
Στο στάδιο ΙΙ, παρουσιάζεται μελαγχρωμία της περιοχής, επιφανειακή λύση της συνέχειας του δέρματος και η κάκωση εμφανίζεται ως εκδορά η επιπολής φλύκταινα, με ερυθρότητα της γύρω περιοχής.
Στο στάδιο ΙΙΙ, η βλάβη είναι βαθύτερη και περιλαμβάνει υποδόριο ιστό, με τάση για επέκταση στους μυς και τα οστά. Εμφανίζεται νεκρωτική εσχάρα ή κρατήρας, η περιοχή παρουσιάζεται λευκάζουσα ή κιτρινωπή, μυρίζει και συχνά υπάρχει και εκροή πύου.
Στο στάδιο ΙV, η βλάβη επεκτείνεται στους μυς, στους τένοντες και τα οστά, εμφανίζονται νεκρώματα, μόλυνση και εκροή δύσοσμων υγρών που παρεμποδίζουν την ανάπτυξη κοκκιώδους ιστού.
Εξαιτίας του υψηλού βαθμού μειωμένης κινητικότητας που σχετίζεται με την τρίτη ηλικία αλλά και λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, τα επόμενα έτη αναμένεται να αυξηθεί το ποσοστό ασθενών με κατακλίσεις.
Μελέτες σε τμήματα χρόνιων παθήσεων και σε παθολογικά τμήματα Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων, έδειξαν ότι ο επιπολασμός των κατακλίσεων κυμαινόταν από 5,1% έως 32, 1%.
Οι μεγάλες διακυμάνσεις που παρουσιάζονται στην μέτρηση του επιπολασμού των κατακλίσεων οφείλονται στην ύπαρξη διαφορετικών συστημάτων σταδιοποίησής τους, στις διαφορετικές υπό μελέτη ομάδες ασθενών αλλά και στους διαφορετικούς ορισμούς που χρησιμοποιούνται για τις κατακλίσεις.
Πρόσφατες μελέτες υπολογίζουν σε 40% περίπου το ποσοστό ασθενών που νοσηλεύονται και έχουν εμφανίσει κατάκλιση.
Το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε μεγαλύτερη διάρκεια νοσηλείας και σε σημαντικά μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας. Μόνο στην Αυστραλία η οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας ανέρχεται σε 350 εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο
Επίσης οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις που δημιουργεί η ύπαρξη κατακλίσεων σ’ έναν ασθενή είναι δύσκολο να εκτιμηθούν. Ο πόνος, η ανησυχία και η ψυχοτραυματική εμπειρία που δοκιμάζουν οι ίδιοι οι ασθενείς, καθώς και η αγωνία των συγγενών τους στη θέα της ταλαιπωρίας τους, απομακρύνουν την προσδοκία για ποιότητα ζωής.
ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ
Όπως διαφαίνεται στη διεθνή βιβλιογραφία, το πρόβλημα της εμφάνισης των κατακλίσεων και της αντιμετώπισής τους είναι πολυπαραγοντικό. Ενώ είναι διαδεδομένη η άποψη ότι για να έχουν επιτυχημένη εφαρμογή στο κλινικό περιβάλλον τα αποτελέσματα ερευνών που αφορούν τις κατακλίσεις, θα πρέπει να αναπτυχθούν διεπιστημονικές ομάδες ειδικών, οι οποίες θα επεξεργάζονται τα σχετικά ευρήματα των μελετών και θα γνωμοδοτούν σχετικά με την εφαρμοσιμότητα ή όχι των ερευνητικών ευρημάτων στην καθημερινή κλινική φροντίδα των ασθενών.
Εξαιτίας του γεγονότος ότι οι κατακλίσεις μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε στάδιο της παραμονής των ασθενών στο Νοσοκομείο, από την ημέρα εισαγωγής τους έως και την ημέρα της εξόδου τους, είναι σημαντικό οι επαγγελματίες υγείας να εμπλακούν σε όλα τα στάδια φροντίδας.
Ανάλογα την περίπτωση θα πρέπει να συμμετέχουν σε μία τέτοια προσπάθεια, πλαστικοί χειρουργοί, παθολόγοι, δερματολόγοι, γηρίατροι, φυσιοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, διαιτολόγοι και νοσηλευτές/τριες, κοινωνικοί λειτουργοί.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ
Καθημερινά στη νοσηλευτική φροντίδα όλων των ασθενών θα πρέπει να ελέγχεται η κατάσταση του δέρματος τους και να καταγράφεται στο νοσηλευτικό τους φάκελο. Παρόλο που ο έλεγχος θα πρέπει να αφορά όλη την έκταση του δέρματος, ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται να δίδεται στα σημεία που τα οστά ή οστικές προεξοχές είναι κοντά στο δέρμα και στα σημεία που δέχονται το βάρος του σώματος όταν ο ασθενής βρίσκεται σε κατακεκλιμένη θέση:
- Στα ισχία
- Στην περιοχή του ιερού οστού
- Των γλουτών
- Στις φτέρνες
- Στους αγκώνες
- Στους ώμους
- Στα γόνατα
- Στα αυτιά
- Στην κεφαλή
- Σε σημεία πίεσης από τις αντιθρομβωτικές κάλτσες
Σε ύπτια θέση τα επικίνδυνα μέρη για εμφάνιση κατακλίσεων είναι:
- οι φτέρνες
- η περιοχή γύρω από την οσφύ
- και οι ώμοι
Σε πλάγια θέση είναι:
- το οστικό μέρος στην περιοχή των έξω σφυρών
- η περιοχή στο σημείο που η λαγόνια ακρολοφία ασκεί πίεση στο δέρμα του μηρού
- στην εσωτερική πλευρά της άρθρωσης του γόνατος
Ενώ σε παχύσαρκους ασθενείς είναι δυνατόν να εμφανιστούν κατακλίσεις:
- στη μεσογλουτιαία σχισμή
- στις πτυχές της κοιλιάς
- κάτω από τους μαστούς
Οι αλλαγές στην κατάσταση του δέρματος των ασθενών είναι απαραίτητο να καταγράφονται στον νοσηλευτικό φάκελο του ασθενή ώστε να είναι εφικτός ο σχεδιασμός νοσηλευτικής φροντίδας.
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει μέσα σε μία ώρα από την εισαγωγή τους στο τμήμα να έχουν εκτιμηθεί με τη χρήση ενός εργαλείου μέτρησης της επικινδυνότητας εμφάνισης κατακλίσεων από το νοσηλευτικό προσωπικό, ενώ, ανάλογα με την κατάσταση υγείας τους, θα πρέπει να επανεκτιμώνται κατά τακτά χρονικά διαστήματα ιδιαίτερα εάν βρίσκονται σε ομάδα υψηλού κινδύνου για εμφάνιση κατάκλισης ή εάν ήδη έχουν εμφανίσει κατάκλιση.
Η εκτίμηση θα πρέπει να γίνεται από προσωπικό το οποίο έχει εκπαιδευτεί να αναγνωρίζει τους παράγοντες κινδύνου που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των κατακλίσεων και να είναι σε θέση να εφαρμόσει με ακρίβεια και εγκυρότητα τις απαραίτητες μετρήσεις.
Η αρχική επίσης εκτίμηση θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αξίες και τον τρόπο ζωής του ασθενή και του περιβάλλοντος που τον φροντίζει, ώστε να θέσουν στη συνέχεια από κοινού με το νοσηλευτικό προσωπικό ρεαλιστικούς στόχους θεραπευτικής αντιμετώπισης. Ενώ ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στους ηλικιωμένους ασθενείς με μειωμένη κινητικότητα ή με μειωμένη φυσική δραστηριότητα.
Η αρχική εκτίμηση και αξιολόγηση των παραγόντων κινδύνου για την εμφάνιση κατακλίσεων σε ένα ασθενή θα πρέπει να περιλαμβάνει την αξιολόγηση του επιπέδου κινητικότητας του ασθενή, την παρουσία ή όχι ακράτειας ούρων, το διατροφικό προφίλ του, το επίπεδο συνείδησης και τη νευρολογική κατάσταση του ασθενή, το επίπεδο αισθητικότητας όπως επίσης και ένα πλήρες ιστορικό που θα συνοδεύεται με φυσική εξέταση και ψυχοκοινωνικό ιστορικό.
Μετά την αρχική αξιολόγηση των παραγόντων κινδύνου και όταν ο χρόνος το επιτρέψει, θα πρέπει να εκτιμηθούν επίσης παράγοντες όπως ή κατανάλωση αλκοόλ, ή η χρήση ουσιών, η ύπαρξη ή όχι υποστηρικτικού περιβάλλοντος, η κουλτούρα του ασθενή και άλλοι παράγοντες που αποτελούν πηγή άγχους για τον ασθενή.
Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει επίσης να δοθεί και σε ασθενείς που εκτός από μειωμένη κινητικότητα ή μειωμένη φυσική δραστηριότητα, πάσχουν από οξεία ή χρόνια ασθένεια, παρουσιάζουν μειωμένο επίπεδο συνείδησης και αισθητικότητας, έχουν αγγειολογικά προβλήματα, παρουσιάζουν υποθρεψία ή αφυδάτωση ή προηγούμενο ιστορικό εμφάνισης κατακλίσεων.
Το βάρος του ασθενή όπως επίσης η φαρμακευτική αγωγή την οποία ακολουθεί, η υγρασία του δέρματος και η συνύπαρξη άλλων ασθενειών όπως για παράδειγμα σακχαρώδης διαβήτης θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη.
Οι ασθενείς θα πρέπει να κατηγοριοποιούνται σε μία από τις ακόλουθες κατηγορίες: χαμηλού, μέσου ή υψηλού κινδύνου εμφάνισης κατακλίσεων
Παρεμβάσεις σχετικές με την Διατροφή
Κατά την εισαγωγή του ασθενή στο Νοσοκομείο και μετά την αρχική εκτίμησή του ως υψηλού κινδύνου ή ως ασθενή που ήδη φέρει κατάκλιση και παρουσιάζει διαταραχές θρέψης, είναι απαραίτητο να αξιολογείται η κατάστασή του από διαιτολόγο και ανάλογα να προτείνεται το κατάλληλο διατροφικό σχήμα που θα πρέπει να ακολουθήσει. Ενώ τουλάχιστον σε εβδομαδιαία βάση το διαιτολόγιο θα πρέπει να επανεκτιμάται και ανάλογα, αν υπάρχει λόγος, να επαναπροσαρμόζεται.
Η υποστήριξη της διατροφής απαιτείται είτε όταν η πρόσληψη από το στόμα δεν είναι επαρκής είτε όταν ο ασθενής παρουσιάζει απώλεια βάρους. Στις περιπτώσεις αυτές κρίνεται απαραίτητη η ενυδάτωση του ασθενή με ενδοφλέβια χορήγηση υγρών η χορήγηση υπερλευκωματούχου υπερθερμιδικής δίαιτας καθώς και η λήψη συμπληρωματικών διατροφικών σκευασμάτων, βιταμινών B,C, Ε, σιδήρου και ψευδαργύρου ή η έναρξη εντερικής σίτισης του ασθενή.
Παράλληλα καθημερινά θα πρέπει ο ασθενής να ζυγίζεται και να υπολογίζεται ο δείκτης μάζας σώματος σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Προσέγγιση ασθενή που έχει ήδη εμφανίσει κατάκλιση
Κατά την αρχική εκτίμηση όπως ήδη ανέφερα προηγουμένως, η περιοχή της κατάκλισης θα πρέπει να βαθμολογηθεί με την εφαρμογή κάποιας κλίμακας αξιολόγησης κατακλίσεων όπως το εργαλείο εκτίμησης Braden ή Norton ή Gosnell. Με τα εργαλεία αυτά θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε και να τεκμηριώσουμε τη θέση, το μέγεθος, το σχήμα, το βάθος του κατεστραμμένου ιστού, το βαθμό εκροής της κατάκλισης, την κατάσταση του δέρματος γύρω από την κατάκλιση όπως επίσης και το επίπεδο πόνου του ασθενή.
Η βαθμολόγηση θα πρέπει να συνοδεύεται από λήψη φωτογραφιών και ταυτόχρονη μέτρηση και καταγραφή των ορίων κατάκλισης.
Παράλληλα θα πρέπει να υπάρξει σχεδιασμός πλάνου συνεχιζόμενης φροντίδας που θα περιλαμβάνει όχι μόνο την ενεργή εφαρμογή μέτρων για περιορισμό της κατάκλισης αλλά και την αντιμετώπιση των επιπλοκών που οφείλονται σε αυτή.
Όλα τα στοιχεία που αφορούν είτε την εκτίμηση του έλκους κατάκλισης είτε τους παράγοντες κινδύνου θα πρέπει να καταγράφονται καθημερινά στον νοσηλευτικό φάκελο και να επανεκτιμώνται τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, όταν προκύπτουν αλλαγές στη γενική κατάσταση υγείας του ασθενή, είτε στο ή στα σημεία της κατάκλισης.
Η τεκμηρίωση αυτή θα πρέπει να είναι προσβάσιμη για όλα τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας αντιμετώπισης κατακλίσεων.
Φροντίδα ελκών κατάκλισης
Η επιλογή και η εφαρμογή του κατάλληλου σχεδίου θεραπευτικής αντιμετώπισης των ελκών κατακλίσεων θα πρέπει να βασίζεται στο στάδιο της κατάκλισης και στους ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες κινδύνου. Ανάλογα με το στάδιο στο οποίο κατατάσσεται η κατάκλιση, ο σκοπός αλλά και η νοσηλευτική φροντίδα διαφοροποιείται. Ανάλογα, επιλέγονται και οι νοσηλευτικές παρεμβάσεις και εφαρμόζονται οι ακόλουθες νοσηλευτικές τεχνικές:
· Άρση πίεσης με αλλαγή θέσης κάθε 1-2 ώρες
· Διατήρηση καθαρού και στεγνού δέρματος
· Επάλειψη με προστατευτική, ενυδατική αλοιφή για προστασία του υγιούς δέρματος.
· Πλύση δέρματος με φυσιολογικό ορό
· Τοποθέτηση προστατευτικής αλοιφής και κάλυψη της εξέλκωσης με λεπτό διαφανές επίθεμα για την πρόληψη μόλυνσης και τριβής
· Χρήση ειδικών επιθεμάτων σε μορφή σκόνης, ζελέ ή αλοιφής με στόχο την οσμωτική και αυτολυτική απολέπιση του έλκους
· η διατήρηση των λευχημάτων της κλίνης τεντωμένων και απαλλαγμένων από την παρουσία ξένων σωμάτων
· η σωστή επιλογή και χρήση πρόσθετων υλικών (μαξιλάρια, στρώματα νερού και προστατευτικά φτέρνας κ.α)
· η εφαρμογή παθητικών ασκήσεων άνω και κάτω άκρων πλήρους τροχιάς
· Η αποφυγή μαξιλαριών σε σχήμα δακτυλίου
· Η διατήρηση του προσκέφαλου ανυψωμένου κατά 30 μοίρες
· Η χρήση υποσέντονου προκειμένου να γίνεται χωρίς τριβές η μετακίνηση του ασθενή στην κλίνη
Σημαντική επίσης προτεραιότητα πρέπει να αποτελεί η αντιμετώπιση του πόνου του ασθενή, η ψυχολογική υποστήριξή του και η ενημέρωση τόσο του ασθενή όσο και του περιβάλλοντός του για την θεραπεία αποκατάστασης που εφαρμόζεται.
Εάν δεν παρατηρηθεί βελτίωση μέσα σε διάστημα δύο εβδομάδων θα πρέπει να αναθεωρηθεί ριζικά η αξιολόγηση των παραγόντων κινδύνου και οι στρατηγικές αντιμετώπισης
Εκπαίδευση Επαγγελματιών Υγείας
Όλοι οι επαγγελματίες που εμπλέκονται στην φροντίδα ασθενών με κατακλίσεις θα πρέπει να έχουν εκπαιδευτεί τόσο στην ανίχνευση και αξιολόγηση των παραγόντων κινδύνου όσο και στην εφαρμογή μέτρων πρόληψης και θεραπευτικής αντιμετώπισης των ελκών κατάκλισης.
Η εκπαίδευση θα πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά 6 ή 12 μήνες και να αναπροσαρμόζεται με βάση τις τελευταίες τεκμηριωμένες οδηγίες που αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία. Η εκπαίδευση θα πρέπει να περιλαμβάνει:
- Τους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση ελκών κατάκλισης
- Την παθοφυσιολογία της ανάπτυξης των κατακλίσεων
- Τη σωστή χρήση επικυρωμένων εργαλείων για τον προσδιορισμό της σοβαρότητας του κινδύνου και της σοβαρότητας της αλλοίωσης δέρματος
- Την προσέγγιση και εκτίμηση της κατάστασης του δέρματος
- Την φροντίδα του δέρματος
- Την σωστή επιλογή και χρήση πρόσθετων υλικών ανακούφισης σημείων πίεσης
- Την σωστή καταγραφή στο νοσηλευτικό φάκελο, όλων των παραμέτρων που αφορούν στην εκτίμηση, πρόληψη και θεραπευτική αντιμετώπιση των κατακλίσεων
- Τις τεχνικές για τη μείωση της πίεσης, τριβής και διάτμησης και τις τεχνικές μετακίνησης του ασθενή με τη χρήση βοηθητικών μέσων
- Τα καθήκοντα και τις περιοχές ευθύνης της διεπιστημονικής ομάδας κατακλίσεων
- Τις στρατηγικές και διαδικασίες που θα ακολουθηθούν
· Την ορθή ενημέρωση και εκπαίδευση των ασθενών και των φροντιστών τους η οποία θα πρέπει να περιλαμβάνει γραπτές οδηγίες για την κατ’ οίκον συνέχιση της φροντίδας, και να τονίζεται η ανάγκη της επανεκτίμησης της κατάστασης του ασθενή από τους θεράποντες ιατρούς σε τακτά χρονικά διαστήματα. Βέβαια, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονίζεται η σημασία της έγκαιρης ανίχνευσης σημείων εμφάνισης ελκών κατάκλισης και η έγκαιρη ενημέρωση της ομάδας κατακλίσεων.
Διατήρηση της ποιότητας της Φροντίδας
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που αφορούν στην πρόληψη και φροντίδα των κατακλίσεων, θα πρέπει να βασίζονται σε τελευταία έγκυρα και αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα και να είναι προσαρμοσμένα κατάλληλα ανάλογα αν απευθύνονται σε επαγγελματίες υγείας, ασθενείς ή σε φροντιστές ασθενών.
Γραπτές κλινικές οδηγίες και πρωτόκολλα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται και να εμπλέκονται οι ασθενείς και οι φροντιστές τους εάν οι ίδιοι αδυνατούν, στη λήψη των αποφάσεων που τους αφορούν στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση των κατακλίσεων. Οι οδηγίες θα πρέπει να είναι απλές, σαφείς και κατανοητές.
Ανά τακτά χρονικά διαστήματα θα πρέπει να υπολογίζονται οι δείκτες επιπολασμού και επίπτωσης των κατακλίσεων πριν και μετά την εφαρμογή των πρωτοκόλλων σε κάθε νοσηλευτικό τμήμα. Είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό να οριστούν κοινοί δείκτες εκτίμησης και αξιολόγησης των παρεμβάσεων φροντίδας των κατακλίσεων στα τμήματα του Νοσοκομείου, ώστε να εκτιμάται η αποδοτικότητα κάθε παρέμβασης με από κοινού συμφωνημένα κριτήρια.
Θα πρέπει επίσης να υπάρχει ένα σύστημα παρακολούθησης (follow up) και συνεχούς αξιολόγησης των αποτελεσμάτων των στρατηγικών που εφαρμόζονται από τη διεπιστημονική ομάδα για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κατακλίσεων. Επιπρόσθετα κάθε νέο περιστατικό κατάκλισης θα πρέπει να καταγράφεται σε ειδική φόρμα και να ενημερώνεται η επιτροπή πρόληψης & αντιμετώπισης κατακλίσεων.
Η διεπιστημονική ομάδα οφείλει να συζητά αυτά τα περιστατικά και να διερευνά την πιθανότητα να είχαν αποφευχθεί, ή να προχωράει, εάν απαιτείται, σε αλλαγή των προληπτικών ή θεραπευτικών μέσων που χρησιμοποιεί ενώ είναι σημαντικό να ενθαρρύνονται ερευνητικές προσπάθειες που αφορούν στην αποτελεσματικότητα των εξατομικευμένων παρεμβάσεων και των επιδράσεών τους στην επίτευξη και διατήρηση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
Διότι ποιότητα μπορεί να προσφέρει κάποιος, σε οποιαδήποτε θέση και επάγγελμα και εάν ανήκει, απλά και μόνο με το να αγαπάει αυτό που κάνει, αλλά προσφορά ποιότητας σε υπηρεσίες υγείας σημαίνει κάτι παραπάνω. Σημαίνει να ενώνει τις δυνάμεις του μαζί με αυτές των άλλων επαγγελματιών υγείας και να προσφέρει, καταθέτοντας τις δικές του μοναδικές γνώσεις και την δική του επαγγελματική αντιληπτικότητα, ισότιμα δίπλα σε αυτές τις εξίσου πολύτιμες των άλλων επαγγελματιών υγείας, υπηρετώντας τον άνθρωπο σαν ολότητα και όχι την ασθένεια μεμονωμένα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Χ., Πλατή «Οι κατακλίσεις. Ιατρονοσηλευτικό και κοινωνικοοικονομικό πρόβλημα». Νοσοκομειακά χρονικά 1985,47:145
Ronald D. T.
Dealey C. The size of the pressure sore problem in a teaching hospital, Journal of Advanced Nursing 1991; 16: 663-670
All Cock N, Wharrad H., Nicolson A. Interpretation of pressure sore prevalence. Journal of Advanced Nursing 1994, 20: 37-45
Barrois D., Allaert FA, Collin D.,A., A survey of pressure sore prevalence in hospitals in the greater
Tiemey A.J., Undernutrition and elderly hospital patients: a review. Journal of Advanced Nursing, 1996,23: 228-236
National Health Service Centre for Reviews and Dissemination (NHS
CRD) (1995). The prevention and treatment of pressure sores.
van Marum RJ, Meijer JH, Ribbe MW.(2002). The relationship between pressure ulcers and skin blood flow response after a local cold provocation.Arch Phys Med Rehab, 83:40–43.
Parish LC, Witkowski JA. (2004). Controversies about the decubitus ulcer.Dermatol Clin, 22:87–91.
http://www.emedicine.com/med/topic2709.htm.accessed: 24-08-2005.
Cheryl Bansal, Ron Scott, David Stewart,and Clay J. Cockerell, (2005). Decubitus ulcers: A review of the literature. International Journal of Dermatology. 1- 6.
National Pressure Ulcer Advisory Panel (2001). Report.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
* Ευχαριστώ ιδιαίτερα την κυρία Βογιατζιδάκη Ε. η οποία ανταποκρίθηκε άμεσα και μας παραχώρησε το άρθρο της για δημοσίευση στο blog.
To παρόν άρθρο υπόκειται σε πνευματικά δικαιώματα σύμφωνα με την σχετική Ελληνική Νομοθεσία Ν. 2121/93
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου